Styczniowe walki o Żory 1945

Armia Czerwona pojawiła się w tej okolicy w ostatnich dniach stycznia 1945. Zajęli Kleszczówkę wraz ze stacją kolejową. Następnego dnia miały paść Żory. Czołgi i działa samobieżne, nie przypadkiem znalazły się za rzeką a pewien batalion, doszedł nawet do Zastawy.

Działania wojsk Armii Czerwonej w dniach 30 i 31 stycznia roku 1945 na terenie miasta Żory. Opisane są poniżej w formie cytatów z dokumentu:

„Dziennik działań wojennych 71. Brygady Zmechanizowanej”.

W dzienniku brygady w tych dniach opisywane są działania batalionów 1 i 3. Obejmują one obszar od Nowej Wsi przez folwark Żwaka, do północno-zachodnich Żor.

Walki 2. batalionu tej brygady, obejmują wschodnią część Żor od Kleszczówki do Zastawy, miały w tym dzienniku osobny załącznik pt:

„Akcje bojowe 2. bat. 71 Мбр w regionie Zorau”

WSTĘP

71. Brygada Zmechanizowana była częścią 9. Korpusu Zmechanizowanego(9MK), 3.gwardyjskiej Armii Pancernej (3 гв.ТА) 1. Frontu Ukraińskiego.

9MK posiadał trzy takie brygady, będzie mowa o nich poniżej:
69, 70, 71-я мбр Każda taka brygada miała trzy bataliony strzelców zmotoryzowanych мcб (мотострелковый батальон). Na mapce i maszynopisach oznaczano МCБ. W tekście będzie po polsku batalion lub baon.

Takie brygady posiadały w swym składzie inne pododdziały m.in. Batalion moździerzy, dywizjon artylerii, kompanię rozpoznawczą, strzelców maszynowych oraz pułk czołgów тп (танковый полк). Etatowo 35 czołgów T34/85.

Przeróbka obrazu, którego właścicielem jest © Ministry of Defence of the Russian Federation

Grafika przedstawia domykanie kotła Górnośląskiego. Na samym środku jest 9. Korpus w nim nasza 71. Brygada, która w tych dniach była w Knurowie. Następne dni spędzili w Orzeszu a 30 i 31 stycznia u nas. Istotna również jest 60. Armia, oni siedzieć będą na Kleszczówce przez cały luty i marzec. Jest to osobny temat, lecz jedna z dywizji pojawi się pod koniec dziennika.

Niemiecki wermacht 4 dywizje zaznaczone na niebiesko.

97 ГСД (97. Jäger-Division)
20 ТД (20. Panzer-Division)

1 ЛЕД (1.Skijäger-Division)

8 ТД (8. Panzer-Division)

Poniżej w tekście, będzie moje tłumaczenie dziennika, autorem jest major nazwiskiem KANEWEC (КАНЕВЕЦ). Moje słowa będą tylko pod zdjęciami. Obydwa dokumenty dziennika. Będę cytować naprzemiennie:

Dziennik Brygady (bataliony 1 i 3) na cały 30.01.45
Akcje 2. batalionu na cały 30.01.45
Dziennik Brygady (bataliony 1 i 3) na 31.01.45 do 13:00
Akcje 2. batalionu na cały 31.01.45
Dziennik Brygady (bataliony 1 i 3) na 31.01.45 od 13:00

Dziennik działań wojennych 71. Brygady Zmechanizowanej

„Walki w rejonie Żory”

Rano 30.1.1945 roku 71. Brygada zmechanizowana podążała trasą na kierunku Niewiadom. O 9:15 otrzymano radiogram z nowymi rozkazami od dowódcy korpusu: Od Stanowic skręcić na południe nacierać na Szczejkowice, Nowa Wieś następnie udać się w rejon Folwarki, Kłokocin, Rogoźna.

Po południu awangarda brygady tj. 74 pułk czołgów (74 ТП) wraz z desantem z 3. batalionu strzelców zmotoryzowanych (3мcб) przeprowadził bitwę, popychając wroga w kierunku południowym. W rejonie Szczejkowice, Nowa Wieś wróg stawiał słaby opór.

Rozkaz dowódcy brygady: o godz. 18:00-19:00 wszystkie trzy bataliony strzelców zmotoryzowanych, udają się na skraj lasu 1,5 km na północ od miasta Żory. Tam zajmą pozycję wyjściową do dalszej ofensywy odpowiednio 3, 2, 1 z zachodu na wschód z frontem na południe, artyleria w formacjach bojowych batalionów. 74 pułk czołgów, batalion moździerzy, oraz pozostałe dołączone oddziały pozostaną rejonie Nowa Wieś.

O godzinie 19.00 dowódca brygady podjął decyzję o posuwaniu się do przodu oddziałem wzmocnionym:

kompanią strzelców maszynowych,
kompanią czołgów,
baterią 1507 САП (pułk artylerii samobieżnej)
baterią dywizjonu artylerii
kompanią moździerzy 120 mm.

   Zadanie postawione przez zastępcę dowódcy brygady pułkownika gwardii Waganowa polega na ominięciu Żor od zachodu i udaniu się w okolice Rogoźnej. Poinformował wtedy on, że wróg dysponuje tutaj stosunkowo małą siłą.

   O godzinie 20:00 dowódca brygady podjął decyzję o uderzeniu głównymi siłami Żor od północy, po krótkim ostrzale artyleryjskim o godzinie 21:30. Po prawej stronie nieprzyjaciel odpalił silny metodyczny ogień artyleryjski.
O godz. 22:15-22:30 bataliony rozpoczęły ofensywę, ale jednak bez nawały artyleryjskiej, którą odwołano z powodu (według wywiadu brygady) słabych sił wroga w rejonie.

   Informacja oficera wywiadu Martyanova (Мартемьянова): Miasta Żory broni 202 pułk z 98 dywizji piechoty trzema batalionami po 35 ludzi, pułk ma 3 czołgi, które stoją bez paliwa, 5 transporterów opancerzonych, 3 karabiny maszynowe. 7 moździerzy.

O 22:00 Nadeszła informacja od dowództwa korpusu; lewy sąsiad 69. Brygada zmechanizowana zdobyła stację kolejową w mieście Żory.

W rzeczywistości okazało się, że o godzinie 21:30 do bitwy na stacji wkroczył 2 batalion naszej brygady wzmocniony baterią artylerii. 69.Brygada była dopiero w drodze do tego obszaru. Wróg przeprowadził ostrzał moździerzowy, lecz bez osiągania pozycji bojowych 2.baonu. Do końca dnia przejął on stację i umocnił na niej swoją pozycję.

Akcje Bojowe 2. batalionu

Koncentracja brygady w godz.18-19:00 30 stycznia 1945 roku na obszarze 1,5 km od miasta Żory, batalion, zgodnie z rozkazem, zajął linię startu na lewym skrzydle brygady frontem na południe. Zgodnie z planem działań ofensywnych, brygada planowała posuwać się naprzód, wzmocnionym oddziałem omijając zachodnie miasto Żory, główne siły miały zdobyć i przejąć miasto.

Droga na wprost od folwarku Żwaka. Potencjalnie tędy Kutkin poprowadził batalion na przedni skraj.

2.batalion miał za zadanie przejąć w posiadanie stację kolejową, a następnie zaatakować miasto i zająć jego wschodnią część. Według wywiadu brygady, który w rzeczywistości okazał się całkowicie niepoprawny, wróg bronił miasta Żory małymi siłami.

Wspaniale zachowane okopy na przednim skraju 2. batalionu

Dowódca 2.baonu mjr. Kutkin (Куткин) dokonał rozpoznania i obchodząc w lewo, leśnymi drogami, pod osłoną wału kolejowego poprowadził batalion do stacji. O godzinie 21:30 batalion zaatakował stację z kierunku północno-wschodniego i nagłym zdecydowanym ciosem wytrącił obrońców z jej terenu. W nocy batalion ufortyfikował swe pozycje.

Dziennik działań wojennych 71. Brygady Zmechanizowanej
„Walki w rejonie Żory”

W nocy 3.batalion z prawej flanki i 1. batalion z lewej zbliżyły się do północnego krańca Żor. O godzinie 4:00 31.01.1945. Dla wzmocnienia ataku 3.batalionu został przydzielony pluton czołgów i bateria 1507 САП.

Zdjęcie z 2009 roku. Lasek po prawej to przedni skraj dla ofensywy.

Na rozkaz zastępcy dowódcy 9MK generała majora gwardii Barysznikowa. Do godziny 6:00 brygada przygotowywała się do ataku na Żory, siłami głównymi. 74ТП i dołączona artyleria wyruszyli z Nowej Wsi.

O 6:45 frontalny atak na Żory odwołano.

Informacje wywiadowcze o wrogu okazały się nieprawdziwe. Wróg bronił obszaru Żory z pomocą 1. dywizji lekkiej strzelców oraz pozostałościami 97. dywizji piechoty i 20.dywizji pancernej. 1. dywizja lekka przybyła w rejon Żor w dniach 27-28.01.45. z Węgier z zadaniem odcięcia i zniszczenia wojsk rosyjskich, które się przedarły. Dywizja ta jest wzmocniona czołgami, transporterami opancerzonymi i artylerią.

7:00-8:00 3.batalion, omijając od strony północno-zachodniej, tylko zbliżył się do Żor. Czołgi naprawdę wjechały do miasta. 1.batalion znajdował się 1 km, na północ. Wróg stawiał silny opór ogniowy ze strony czołgów, moździerzy i transporterów opancerzonych. Strzelcy maszynowi wroga strzelali ciągłym ogniem z okien i strychów.

Ulica Szczejkowicka widok na skrzyżowanie z Rybnicką.

T34/85 w dokumencie jest mowa o plutonie czołgów, który mógł liczyć 3 sztuki.

Na 09:00, po ataku artyleryjskim, zaplanowano atak na Żory. O tej godzinie nieprzyjaciel rozpoczął kontratak z prawej flanki brygady.

9:00-10:30 pozycja batalionów była nieznana, nie było łączności.
11-12:00 З.baon pod naporem dużych sił przeciwnika wycofał się z ciężkimi stratami. 12:30 1.baon przesunął się w lewo, w rejon Kleszczówki, również ponosząc straty.

Raport Bojowy Dowództwa. 71 мбр 31.01.1945 9:00

W przyszłości dzień 31.1.45. charakteryzował się nieudanym prowadzeniem walk przez jednostki brygady, nieskutecznością czołgów, brakiem komunikacji między jednostkami a dowództwem brygady, słabym wsparciem artyleryjskim. Podczas gdy wróg umiejętnie wykorzystywał swoją siłę ognia, zwłaszcza transportery opancerzone, które zbliżały się do formacji bojowych batalionów i strzelały z bliskiej odległości. Bataliony nie zapewniały ani osłony, ani ognia. Transportery opancerzone, przeciwnika działały bezkarnie. Brygada nie dała odpowiedniej odpowiedzi wrogowi. Bataliony 1 i 3 wycofały się w kierunku północnym do Fw. Żwaka, pozostawiając na polu bitwy część swojego wyposażenia i broni.
Wyjątkiem od ogólnego tła jest 2.batalion, dowódca mjr Kutkin, któremu udało się wykonać zadanie dowodzenia mimo złożoności sytuacji, a straty były niewielkie.

Akcje Bojowe 2.batalionu

Rankiem 31 stycznia 2. batalion rozpoczął ofensywę na miasto Żory. Sytuacja miała wyglądać następująco: tyły zabezpieczały zbliżające się do stacji oddziały 69.Brygady Zmechanizowanej, z prawej flanki miał nacierać 1.baon, a następnie 3.baon

Omijając od wschodu miasto, 2.baon ruszył w małych grupach na teren poszczególnych domów Zastawa (ПАШТАВА), który jest na południu Żor. Gdzie zgromadził się do ataku na miasto. Wróg otworzył silny ostrzał artyleryjski z miasta i atakował za pomocą transporterów opancerzonych.

Torowisko z widokiem na przejazd kolejowy. Potencjalnie tutaj 2 batalion przedostał się przez tory.

W tym czasie 1.baon i 3.baon kontratakowane przez wroga wycofały się do lasu na północ od miasta. Wróg w rzeczywistości, na obronie Żor dysponował dużymi siłami, w tym świeżą dywizją lekką. Ze względu na podmokłe podejścia, tory i nasypy kolejowe nie było możliwe dodanie artylerii do formacji bojowych 2.baonu. W ten sposób batalion, bez wsparcia i sąsiadów, stanął twarzą w twarz z wielokrotnie silniejszym wrogiem.

Wg. mapki drugi batalion przeszedł w miejscu, w którym rzeka przepływa pod torami.

Pod osłoną ognia z broni osobistej i karabinów maszynowych 2.baon przeszedł do ofensywy. 1.kompania szybkim rzutem zaatakowała miasto od południowego wschodu, reszta oddziałów wsparła z flanki. Nieprzyjaciel uparcie się bronił, wykorzystując okna i drzwi domów jako strzelnice do ostrzału. Odważnie infiltrując miasto, strzelcy wybijali Niemców z piwnic i niższych pięter. Ogniem automatycznym i granatami, oczyszczali domy z wroga.

W tej bitwie 1.kompania ppor. Pogrebniaka (Погребняк), a zwłaszcza jej II pluton por. Mutykh (Мутых), dzielnie i wytrwale pokonywała silny opór nieprzyjaciela, wykazując się umiejętnością walki ulicznej. Ze wzorową odwagą i śmiałością walczył z wrogiem dowódca. Gudkov (Гудков), szeregowcy Ivasko (Ивасько) i Klokhtin (Клохтин), zniszczyli w tej bitwie wielu Niemców, za co otrzymali nagrody państwowe. Za 1 kompanią, do miasta wkroczyły inne jednostki batalionu. Ze względu na szybkość ciosu wróg nie zdążył skutecznie wykorzystać swojej artylerii do odcięcia ataku.

Do godziny 13.00 2.batalion zajął wschodnie obrzeża miasta Żory. Dalsze natarcie nie było wskazane, więc batalion okopał się na osiągniętej linii. Wróg niejednokrotnie próbował kontratakować, spuszczając opancerzone transportery, strzelając z nich na wprost. Batalion umiejętnie wykorzystywał do obrony domy, a także organizował zasadzki przeciwpancerne. Wszystkie kontrataki wroga zostały odparte.

2.baon, który został odcięty od głównych sił brygady, w ekstremalnie trudnych warunkach, wytrzymał 21 godzin niemal nieprzerwanej walki. Spełnił zadanie postawione przez dowódcę, zaliczając przy tym minimalne straty: 7 osób zabitych i 18 rannych, uszkodzony jeden pojazd, który wieczorem ewakuowano.

Uszkodzenia zadane wrogowi: zginęło 100 żołnierzy i oficerów, znokautowano 1 transporter opancerzony, zniszczono 4 karabiny maszynowe i broń strzelecką, której liczby nie można było określić.

Do końca 31.01.1945, zgodnie z rozkazem, batalion oderwał się od wroga i pod osłoną ciemności, udał się na obszar Folwarku Żwaka (Фл.ЦВАНА) 2 km na północ od Żor, gdzie zajęli pozycje obronne.