Trasa 750-lecia

Trasa rowerowa szlakiem 750-lecia miasta Żory na Górnym Śląsku. Bogata historia pozostawiła wiele śladów, lecz nie wszystkie widoczne są z daleka. Warto znać te, które jeszcze są, bo wielu już zobaczyć się nie da.

Trasa została przygotowana z myślą o rajdzie historycznym. Jest już gotowa. Zachęcam, by nią jeździć również indywidualnie. Poniżej jest ślad trasy, a w tekście znajdują się obrazy przedstawiające miejsca na trasie lub w pobliżu. Warto się zapoznać przed wycieczką. Warto również odwiedzić Muzeum Miejskie w Żorach, gdzie do 30 VI 2022, będzie czynna wystawa Sari — Sohrau — Żory.

Mapa

Legenda:

Linia żółta to trasa główna rajdu.

Linia różowa to ewentualne skróty, dojazd, powrót.

Linia Czerwona to droga pod prąd (jeżeli będzie na to zgoda).

Punkty fiolet to zabytki na trasie lub w pobliżu, bez zatrzymywania.

Punkty czarne to miejsca startu, mety i pauzy na trasie.

Rajd w dniu 28.08.2022

PLAN RAJDU HISTORYCZNEGO:

Startujemy na cegielni, gdzie jest sporo miejsca i łatwo tam dojechać.
Spektakularny przejazd na rynek, całą grupą.
Na rynku przejazd przez najważniejsze zabytki.
Pauza przy murach miejskich gdzie jest amfiteatr
Podzieleni na niewielkie grupy ruszamy w trasę
Fabryka rowerów, pomnik Księcia Władysława, źródła rzeki Ruda, Baranowice Pałac.
Ogrodnicza, Kleszczów i Śmieszek
Za śmieszkiem kawałek lasu i wyjeżdżamy na Kleszczówce
Ulica Wolności potem obok cmentarza żydowskiego na Fadom
Meta w Parku Piaskownia.

Garść faktów z kalendarza

1272 II 24 dokument założenia miasta, przez Władysława II księcia Opola i Raciborza.
1327 Księstwo Raciborskie wraz z Żorami staje się dobrem Czech.
1620 po upadku Czech, Żory stały się częścią cesarstwa Habsburgów austriackich.
1742 Śląsk wraz z Żorami staje się częścią Prus. Na skutek wojen śląskich
1922 Żory wracają do Polski. Po Powstaniach Śląskich, plebiscycie i wkroczeniu do Żor polskiego wojska.

Amerykański Młyn Parowy

Muzeum i Willa Haeringa

Willa została wybudowana w 1908 przez Ferdynanda Haeringa weterynarza i ówczesnego wiceprezydenta Żor, mieszkali u niego właściciele Huty Paweł. Po ich wyjeździe było tutaj uzdrowisko. W czasie II wojny willę zamieszkiwał okupacyjny burmistrz. Po wojnie w budynku były mieszkania komunalne, od 2014 roku jest to siedziba Muzeum Miejskiego i podstrefy KSSE (Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej).

Garnizon Wojskowy

Obiekt powstał w drugiej połowie XIX wieku na potrzeby pruskiego garnizonu wojskowego. Na przełomie XIX/XX w. w części zajmowanej dziś przez bank powstała elektrownia miejska. W 1922 Śląsk powrócił do Polski. Teren zajęło wojsko polskie konkretnie II szwadron 23. pułku artylerii lekkiej uzbrojony w armaty Schneider 75mm.

Przysięga w żorskim garnizonie

Rynek

Fabryka Rowerów

Najwyższej jakości rowery powstawały w żorskiej fabryce, należącej do rodziny Barteckich. Oferowali oni trzy modele "Korona", "Juwel" i "Orion" które to można było zamawiać bezpośrednio w fabryce. Podczas II wojny światowej wszystkie zakłady w III Rzeszy klepały zbrojeniówkę więc ta fabryka też. Po wojnie produkcji Rowerów nie wznowiono, lecz da się znaleźć sprawne egzemplarze w handlu.

JBŻ Józef Bartecki Żory
"Żorska fabryka maszyn, odlewnia żelaza i metali"

Pomnik Księcia Władysława

Władysław Opolski
Przemysław Raciborski
Leszek Raciborski

Czołg T34/85 na osiedlu trzydziestolecia PRL

Źródło rzeki Ruda

Żorska rzeka posiada wiele źródeł, z których najbardziej oficjalne znajduje się w trójkącie między Aleją Jana Pawła II, ulicą Spółdzielczą i ogrodami działkowymi.

Pałac w Baranowicach

Młyn wodny w Kleszczowie

Śmieszek

Staw śmieszek zasilany jest przez strumyki i potoki wypływające w okolicach Rudziczki. Miał on bardzo duży wpływ na gospodarkę naszego miasta. Już na przełomie XV i XVI w. okolice Żor, Rybnika i Pszczyny były ważnym ośrodkiem hodowli ryb, która przez całe wieki była podstawą gospodarki Śląska i Czech. W tamtych czasach często obowiązywały długotrwałe posty, w których spożywanie ryb było jedynym dozwolonym pokarmem mięsnym[3].

Maryjka na Dębinie

W drugiej połowie XIX młody kupiec w drodze z Mikołowa usłyszał zbliżających się zbójców. Wystraszony skrył się w gałęziach drzewa. W trosce o swoje życie modlił się do Matki Boskiej i obiecał, że jeśli przeżyje, ufunduje obraz. Udało mu się pozostać niezauważonym i obraz na drzewie zawiesił.

Park Strzelnica na Kleszczówce

Cmentarz żydowski

Postrzelane budynki na Kleszczówce

W styczniu roku 1945 Kleszczówka została zajęta przez Rosjan, którzy ostrzelali te dzielnice przed wkroczeniem. Następnie przez luty i marzec ostrzeliwali Niemcy z terenu Żor. Linia torów i rzeka Ruda były tutaj linią frontu przez ponad 2 miesiące. Ślady wymiany ognia widoczne są na budynkach Kleszczówki do dziś.

DWORZEC KOLEJOWY

Budynek dworca jest wspaniałym zabytkiem. Wiemy, że powstał wraz z uruchomieniem pierwszej linii kolejowej łączącej Żory z Orzeszem w 1884, Połączenie z Pawłowicami otwarto w 1910, Rybnikiem 1936 i Pszczyną 1938. Warto mieć to na uwadze przy kopaniu w starych mapach.

MINERWA

Zakład metalurgiczny na Kleszczówce powstał w 1922. Właścicielem była spółka B.

Filipowskiego. Produkowano tu filtry powietrzne drewniane i żelazne, chłodnice wodne oraz urządzenia dla tartaków. W latach 30 firma zbankrutowała. W czasie okupacji zakład

uruchomiono pod nazwą Sohrauer Eisenwerk i produkowano tu łożyska tłoczne na potrzeby

przemysłu zbrojeniowego. Pracowali tutaj więźniowie żorskiego obozu dla wysiedlonych

Polaków Polenlager 95 oraz jeńcy wojenni z Francji. Fabryka została całkowicie zniszczona

w marcu 1945.

Dworcowa (Bahnhofstrasse)

Młyn

Willa Kutza

Ośrodek zdrowia był niegdyś domem właściciela cegielni Franza Kutza. Na posesji tej znajdowały się dwa kamienne lwy, które dziś spotkać można na wejściu parku miejskiego.

Willa Nerlicha

R. Nerlich był prezydentem Żor 1884-1908, następnie mieszkała tutaj rodzina Dudek, właściciele cegielni (skate park). Po nich wprowadziła się tutaj rodzina zarządcy Amerykańskiego Młyna Parowego (biblioteka).

Willa Szczepanów wzniesiona w 1903

Właścicielem był Paweł Szczepan miał on jednocześnie tartak parowy na ulicy kolejowej i był pierwszym w Żorach posiadaczem samochodu.

Dawne Więzienie

Budynek w latach międzywojennych pełnił funkcję więzienia. W wyższej części znajdowały się cele, niżej były biura oraz mieszkania strażników i komendanta. Od podwórka był spacerniak otoczony wysokim murem. W 1945 Niemcy urządzili sobie na strychu punkt obserwacyjny.

Restauracja Brauera

Budynek znany nam dziś jako Dom Kultury, miał bardzo duży udział w historii miasta. Na tym terenie była gorzelnia, której pożar w 1807 rozprzestrzenił się na całe miasto, niszcząc jego drewnianą zabudowę.

Na przełomie IXX/XX wieku należał do restauratora Dawida Brauera. Mieściła się tutaj gospoda z zajazdem dla koni i stajniami. W piwnicach składowano lód, a na piętrze była wielka sala przyjęć. Na początku 1919, gdy istniała już na nowo Polska, a Śląsk był jeszcze niemiecki, odbyło się tutaj zebranie żorskich Niemców, pragnących pozostawić Żory w takich granicach. Spotkanie zostało rozbite przez Żorskich działaczy niepodległościowych. Budynek spłonął podczas działań wojennych 1945 roku.