Koszary Śląskich Pułków

 

Przed wybuchem drugiej wojny światowej na terenie polskiej części Górnego Śląska oraz w jego okolicy zgromadzono sporą liczbę żołnierzy. Gdzie stacjonowały te liczne jednostki? Czy zachowały się po nich ślady? Okazuje się, że sporo i to bardzo wyraźne, lecz niestety niektóre w ruinie.

Główną siłę Wojska Polskiego dla obrony Śląska we wrześniu 1939 stanowiło 5 pułków:

• 75. Pułk Piechoty
• 73. Pułk Piechoty
• 11. Pułk Piechoty
• 23. Pułk Artylerii Lekkiej
• 3. Pułk Ułanów Śląskich

Dodatkowo wspomnieć należy o 74 pp ulokowanym w Lublińcu, należał do 7 dywizji piechoty, w kampanii wrześniowej bronili się oni na prawym skrzydle armii Kraków. Wszystkie te jednostki okazały się szalenie ciekawym i złożonym tematem. Dziś zapraszam na zwiedzanie ich koszar.

Mapka: 

 

 

Na mapce znajdują się dodatkowe punkty nieopisane w tekście.

KATOWICE  - DOWÓDZTWO 23. DYWIZJI PIECHOTY

    W centrum Katowic znajdowało się dowództwo 23 Dywizji Piechoty, w której składzie były prawie wszystkie omawiane poniżej pułki. Kwatera główna znajdowała się w budynku przy dzisiejszej ulicy Francuskiej 35. Tam również znalazło się szefostwo fortyfikacji, sąd wojskowy oraz żandarmeria.

 

Budynek dowództwa 23. DP, obok Komenda Uzupełnień

 

 

KATOWICE  - 73. PUŁK PIECHOTY - 73pp

  

    Koszary przy ul. Koszarowej w Katowicach wznieśli ok. 1913 Niemcy i zakwaterowali tu III batalion 22pp. W okresie międzywojennym zespół nazwano Koszarami Napoleona Bonapartego. Stał się on siedzibą 73pp. Największą międzywojenną inwestycją w koszarach Bonapartego był nowy blok batalionowy, ukończony ok. 1933. Budynek mieścił cały batalion piechoty, czyli trzy kompanie strzeleckie po jednej na każdym z trzech pięter oraz kompanię ckm na parterze. Obecnie większość obiektów znajduje się na terenie Oddziału Prewencji Policji. Akademia Sztuk Pięknych zajmuje jeden poniemiecki blok batalionowy oraz dawne kasyno oficerskie. 

Nowy blok batalionowy wybudowany w dwudziestoleciu międzywojennym dla 73pp. Dziś teren Oddziału Prewencji Policji

Poniemiecki blok batalionowy należy dziś do Akademii Sztuk Pięknych 

Kasyno oficerskie 73pp. Dziś Akademia Sztuk Pięknych

 

Jeden z batalionów tego pułku II/73pp znajdował się na stałe w Oświęcimiu na terenie późniejszego obozu koncentracyjnego, nie został przeniesiony do Katowic nawet po rozbudowie koszar. W Oświęcimiu zlokalizowany był także ośrodek zapasowy dywizji.

IV/73pp - specjalny batalion ckm stacjonował w koszarach fortecznych

4. kckm – Szyb Artura
5. kckm – Nowy Bytom
6. kckm – Kochłowice

 

    Celem obsadzenia fortyfikacji obszaru warownego Śląsk (OWŚ) Przy każdym pułku 23 Dywizji Piechoty formowano dodatkowy czwarty batalion specjalny ckm. W okresie pokoju miał on składać się z trzech kompanii ciężkich karabinów maszynowych (kckm), sekcji łączności, pionierów oraz baterii artylerii polowej. Bezpośrednio przed wybuchem wojny odbyła się mobilizacja, po której IV/73pp urósł o dodatkowe trzy kompanie strzeleckie. Stan osobowy wynosił 1500 ludzi.

 

Uzbrojenie IV/73pp:
84 km wz. 30
7 dział ppanc.
4 armaty 75mm
8 moździerzy 81mm
8 miotaczy płomieni

Koszary Forteczne Szyb Artura 4 kompania IV batalionu specjalnego ckm 73pp. Niestety w ruinie widać pod gruzem strzelnice dla ckm

Koszary Forteczne Nowy Bytom 5 kompania IV batalionu specjalnego ckm 73pp

Koszary Forteczne Kochłowice 6 kompania IV batalionu specjalnego ckm 73pp

KATOWICE WEŁNOWIEC - DYWIZJON ARTYLERII PRZECIWLOTNICZEJ

    Zespół dawnych koszar wojskowych (ul. Józefowska 104, obecnie Archiwum Państwowe w Katowicach); wzniesiony w latach międzywojennych; obejmuje budynki murowane z cegły oraz elementy ziemne, kamienne, obmurowania urządzeń terenowych. Przed wybuchem wojny stacjonował tam 15 Dywizjon Artylerii plot. (15 daplot) Była to jednostka mobilizująca dla artylerii plot. Armaty 75mm i 40mm oraz bateria motorowa 40mm. Po zakończeniu mobilizacji dywizjon rozformowano. Niemcy tak samo trzymali tutaj armaty plot, ludowe wojsk polskie również.

Dawny budynek zespołu koszarowego na Wełnowcu, dziś oddział IPN w Katowicach

Budynek Archiwum Państwowego w Katowicach

Teren dawnych koszar na Wełnowcu

CHORZÓW - 75. PUŁK PIECHOTY - 75pp

    Rozległy kompleks koszarowy w dla 75pp powstał przy dzisiejszej ulicy 75 Pułku Piechoty w Chorzowie. Pierwsze budynki oddano w 1933 roku. Była tutaj siedziba pułku w tym dowództwo oraz drugi batalion (II/75pp) wcześniej rozlokowany w szkołach przy Dąbrowskiego 53 i św Piotra 9. Nowe koszary poświęcono w 1934. Gmach dowództwa pozostał w rękach wojska do dziś, mieści się w nim WKU. Blok batalionowy zbudowany na planie litery H należy do Uniwersytetu Sląskiego, Dawne kasyno oficerskie to dziś restauracja "Casino Club". Na środku kompleksu znajduje się pomnik poświęcony żołnierzom 75 pułku.

Gmach dowództwa, kwatermistrzostwa, wartowni. Widok od ul. Strzelców Bytomskich

Ten sam budynek od strony kompleksu koszarowego

Budynek koszarowy

Nowy blok batalionowy wybudowany w dwudziestoleciu międzywojennym dla 75pp. Trzy kondygnacje na planie litery H

Przeciwległe skrzydło bloku koszarowego, Na zwieńczeniu klatek schodowych tarasy dla broni przeciwlotniczej.

Pomnik poświęcony poległym żołnierzom 75pp.

Dawne kasyno oficerskie. Obok pomnik Ludowego Wojska Polskiego. Kompleks koszarowy wybudowany dla 75pp, użytkowany był przez wojsko jeszcze długo po wojnie.

III/75pp Wielkie Hajduki 

Trzeci batalion 75 pułku piechoty po przybyciu na Śląsk, koszarował w szkole przy ulicy Ratuszowej 20 w Hajdukach Wielkich, włączonych później do granic Chorzowa.

Dawne koszary III/75pp. Przed i po okresie stacjonowania trzeciego batalionu  - szkoła.

I/75pp Rybnik 

    Pierwszy batalion 75 pułku piechoty miał koszary na terenie szpitala przy ulicy Gliwickiej w Rybniku. Zajmowali budynki od dzisiejszego oddziału XVII, w kierunku bramy wjazdowej bez kaplicy.

Jeden z budynków po I/75pp w Rybniku

Budynek koszarowy na terenie szpitala psychiatrycznego w Rybniku

Umocniony magazyn obok kompleksu koszarowego I/75pp w Rybniku

IV/75pp - specjalny batalion ckm w koszarach fortecznych

4. kckm – Łagiewniki; 50°19'11.5"N 18°56'45.6"E

5. kckm – Godula. 50°18'54.9"N 18°53'18.6"E

Koszary Forteczne Łagiewniki 4 kompania IV batalionu specjalnego ckm 75pp

Koszary Godula 5 kckm IV/75pp - Część szpitala miejskiego w Rudzie Śląskiej

 

BĘDZIN - 23. PUŁK ARTYLERII LEKKIEJ - 23pal

    23 pułk artylerii brał udział w zajmowaniu Górnego Sląska podzielony na trzy grupy wmieszane do różnych pułków piechoty. Brak odpowiednich budynków koszarowych w zajmowanych obszarach spowodował,  że na stałe miejsce dyslokacji wybrano Będzin - Koszary Marszałka Piłsudskiego.

Na terenie Będzińskich koszar zachowało się sporo budynków część z nich w stanie dobrym, część w ruinie. W pobliżu dawnej bramy znajduje się pomnik poświęcony stacjonującym tu żołnierzom Wojska Polskiego

 

II/23pal - Żory

Drugi dywizjon 23 pułku artylerii lekkiej stacjonował na stałe w Żorach

 

Garnizon II dywizjonu 23 Pułku Artylerii Lekkiej w Żorach. Wykorzystano zdjęcie autorstwa Stefana Platera.

Dawne koszary po II/23pal w Żorach

 

IV/23pal - IV Dywizjon Forteczny Obszaru Warownego Śląsk

Czwarty dywizjon 23 pułku artylerii lekkiej został sformowany dla obsadzenia fortyfikacji OWŚ. Jego uzbrojenie stanowiło 14 dział 75mm i 7,62cm w większości zabudowanych w schronach.

10 bat.spec - przydzielona do IV/11pp zajęła odcinek A - Bobrowniki

11 bat.spec - przydzielona do IV/75pp zajęła odcinek B - Chorzów

12 bat.spec - przydzielona do IV/73pp zajęła odcinek C - Nowy Bytom

TARNOWSKIE GÓRY - 11. PUŁK PIECHOTY - 3. PUŁK UŁANÓW

11.PUŁK PIECHOTY

    11pp stacjonował w Tarnowskich Górach w koszarach po wojsku pruskim u zbiegu dzisiejszych ulic T. Kościuszki, A. Mickiewicza i Bohaterów Monte Casino. Tam znajdowało się dowództwo oraz dwa bataliony. Jeden z bloków batalionowych został zburzony, na jego miejscu znajduje się supermarket. Zachowały się budynki po kadrze oficerskiej, przynajmniej jeden z nich został odnowiony.

II/11pp - Szczakowa koszary przy ulicy Jagiellońskiej
IV/11pp specjalny batalion ckm w koszarach fortecznych
4 kckm - Bobrowniki - 50°22'45.0"N 18°58'34.6"E
5 kckm - Dąbrówka Wielka - 50°20'04.5"N 18°59'34.9"E

 

3. PUŁK UŁANÓW ŚLĄSKICH

3. Pułk Ułanów główną siedzibę miał w Tarnowskich Górach, koszary zlokalizowane wśród dzisiejszych ulic Opolskiej, Opatowickiej i Ułańskiej. Teren zajmowany jest przez Wojsko Polskie do dnia dzisiejszego, stacjonuje tam 5 Tarnogórski  Pułk Chemiczny. W Kampanii Wrześniowej 1939 roku 3. Pułk Ułanów był częścią Krakowskiej Brygady Kawalerii. Został wzmocniony batalionem obrony narodowej i zajmował pozycję osłonową na linii Kalety - Koszęcin. 

3 szwadron 3. Pułku Ułanów od 1926 roku na stałe stacjonował w Pszczynie w okolicy ulic Poniatowskiego i Kopernika. We wrześniu 1939 brał udział w walkach pod Bożą Górą. Szwadron Zapasowy pułku znajdował się w Bochni.

MYSŁOWICE - 23. BATALION SAPERÓW

    W Mysłowicach przy ulicy Powstańców 19A znajduje się przynajmniej jeden budynek po dywizyjnym ośrodku saperów 23. Górnośląskiej Dywizji Piechoty. W okolicy powinna być również poświęcona im tablica. W dniu 11 września zbudowali przeprawę na Wiśle w okolicy Baranowa Sandomierskiego. Pozwoliło to uratować Armię Kraków.

SOURCE:

1. „Wielka Księga Piechoty Polskiej – 23 Górnośląska Dywizja Piechoty” wyd. Edipresse Polska
2. „Wielka Księga Kawalerii Polskiej – 3 Pułk Ułanów” wyd. Edipresse Polska
3. „23 pułk artylerii lekkiej” Szostek, Leszek wyd "Ajaks" 1997
4. „73 pułk piechoty” Szostek, Leszek wyd "Ajaks" 2002
5. Fortyfikacja.pl (Lokalizacje koszar fortecznych)
   
6. igrek.amzp.pl (archiwalne mapy WIG)